Zespół Cushinga to zaczerpnięta z medycyny ludzkiej nazwa grupy objawów, będących wynikiem oddziaływania nadmiernej ilości hormonów steroidowych. Najczęściej towarzyszy on nadczynności kory nadnerczy.
U psów, których przede wszystkim dotyczy to schorzenie, wyróżnia się trzy formy zespołu Cushinga:
- Przysadkową – w której nadprodukcja hormonów steroidowych związana jest z obecnością mikrogruczolaka w przysadce, czyli organie zawiadującym innymi gruczołami wydzielania dokrewnego
- Nadnerczową – w której objawy są związane z obecnością zmiany rozrostowej na jednym z nadnerczy – często drugie, zdrowe nadnercze ulega wówczas zanikowi
- Jatrogenną – w której objawy są związane z nadmierną bądź długotrwałą podażą leków steroidowych
Jakie objawy składają się na zespół Cushinga?
- nadmierne picie i oddawanie moczu (zespół poliurii/polidypsji PU/PD)
- zwiększony apetyt
- przerzedzenia sierści i wyłysienia
- cienka, pergaminowa skóra; przebijające naczynia
- łojotok, zaskórniki, zwapnienia w skórze
- osłabienie kondycji, nadmierne dyszenie
- „żabia” sylwetka (obwisły brzuch, zaniki mięśniowe na kończynach)
Nadmierne poziomy hormonów steroidowych zaburzają procesy regeneracji skóry i gojenia ran, również po rutynowych zabiegach; mogą się ponadto przyczyniać do osteoporozy, osłabienia odporności i predysponują do innych chorób, takich jak zapalenie trzustki, cukrzyca czy niedoczynność tarczycy.
Jakie badania należy wykonać u pacjenta z zespołem Cushinga?
Podstawowym badaniem dodatkowym jakie wykonujemy w tym przypadku jest badanie krwi składające się z szerokiego panelu diagnostycznego (szczególnie z uwzględnieniem tzw. parametrów wątrobowych) oraz co najmniej jeden test dynamiczny pozwalający ocenić zmianę poziomu kortyzolu w czasie. Oba testy (test hamowania niskimi dawkami deksametazonu lub test stymulacji ACTH) wymagają kilkukrotnego pobrania krwi w ciągu doby.
Do określenia formy nadczynności niezbędne jest również USG jamy brzusznej, w którym oceniamy przede wszystkim wymiary obu nadnerczy – w zestawieniu z testami dynamicznymi pozwala to zidentyfikować np. guza nadnercza, co jest to szczególnie istotne w kontekście możliwości leczniczych.
Na czym polega terapia zespołu Cushinga?
Obecnie na rynku weterynaryjnym dostępny jest lek dedykowany pacjentom z nadczynnością kory nadnerczy, który ma za zadanie hamować produkcję kortyzolu. Ponieważ ma formę doustną, jego podanie nie sprawia trudności, jednak jest to terapia dożywotnia, wymagająca regularnych kontroli poziomu kortyzolu, szczególnie w pierwszych tygodniach od jej wdrożenia.
W przypadkach nadczynności związanej ze zmianą rozrostową nadnercza, leczeniem docelowym może się okazać zabieg chirurgiczny. Sama procedura operacyjna nie należy jednak do najprostszych, ze względu na położenie blisko głównych naczyń krwionośnych (aorty i żyły czczej) oraz pozabiegowe zaburzenia dotyczące pracy drugiego nadnercza, które w pierwszych dniach może być niezdolne do produkcji wystarczającej ilości hormonów. Przed podjęciem decyzji o zabiegu konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej jamy brzusznej, a po opuszczeniu sali chirurgicznej pacjent musi być przez kolejne dni stale monitorowany pod kątem tzw. przełomu nadnerczowego.
W przypadku formy jatrogennej, gdy objawy niepożądane wynikają ze zbyt agresywnej steroidoterapii, postępowaniem z wyboru jest stopniowe wycofanie leków steroidowych i zastąpienie ich zamiennikami lub ustalenie minimalnej bezpiecznej dawki.